Odkąd w 2009 roku Philips stworzył pierwszy ledowy „zamiennik” standardowej 60-watowej żarówki, coraz częściej sięgamy po źródła światła LED. Pojawienie się na rynku generalnie sztucznych źródeł światła zapoczątkowało rozmowę na temat energooszczędności. Światło w naszych domach, bardzo często jest głównym poborcą prądu i stąd też rozważania na temat tego co możemy zrobić aby ograniczyć zużycie energii pod tym względem.
Technologia oczywiście wyszła tym potrzebom na przeciw już w momencie pojawienia się tzw. świetlówek kompaktowych - energooszczędnych [CFL]. Główną ich zaletą było to iż posiadały taki sam „duży-E27” lub „mały-E14” gwint i z łatwością zastąpiły żarówki halogenowe. Jednak mimo iż na tamte czasy świetlówki kompaktowe nazywane były energooszczędnymi, aktualnie dostępne źródła światła LED biją je na głowę swoimi możliwościami.
Dopiero niedawno energooszczędność stała się tematem globalnym. Globalnym na tyle, że zwracając uwagę na to jak duże szkody środowisku wyrządza produkcja energii i elektro-śmieci, Unia Europejska wprowadziła dyrektywę o wycofaniu z rynku tradycyjnych żarówek żarowych i halogenowych. Mimo iż żarówki halogenowe i żarowe nie są traktowane jak elektro-śmieci [można je wyrzucać wraz z innymi odpadami mieszanymi] stanowiły one spory problem pod względem szybko zużywanych produktów. Ich żywotność wynosiła od 1 000 - 3 000h więc musiały być wymieniane dosyć systematycznie. Jeśli w tym przypadku pomyślimy o ilości zużywanego szkła, tektury na opakowania oraz mocy przerobowych linii produkcyjnych, od razu zobaczymy, że był to proces wysoce śmieciotwórczy.
Na chwilę obecną mimo iż żarówki LED traktowane są jako elektro-śmieci [co również jest ich dużym minusem] ich żywotność wzrosła niemal 55-krotnie, co za tym idzie ich zużywalność jest zdecydowanie mniejsza. Pozwala to na zmniejszenie ilości samych źródeł. Oczywiście na rynku dostępne są lepsze i gorsze jakościowo źródła światła. Na to również pod kątem energooszczędności warto zwrócić uwagę.
Dzisiaj wybierając oświetlenie do domu, do mieszkania czy do biura warto zastanowić się nad większą inwestycją pod względem źródeł światła. Często słyszę wiele mitów odnośnie źródeł światła LED szczególnie tych zintegrowanych z oprawą. Ale o tym za chwilę.
Myślę, że aktualnie nikt nie zastanawia się nad tym czy źródła światła LED są energooszczędne. Twarde fakty mówią jednoznacznie o tym, że są to najbardziej wydajne źródła. Jedyną decyzją do podjęcia pozostaje: żarówka LED czy zintegrowane źródło światła LED. Każde z nich ma swoje plusy i minusy ale wiele parametrów je łączy.
- żywotność ok. 55 000h
- wydajność do 150lm/W
- szeroki zakres barw światła ok 1200K-6500K
- długoletnia gwarancja producenta - żarówka LED [do 2 lat]; zintegrowane źródło światła LED [do 5 lat]
- możliwość sterowania
- ekologiczność - do ich produkcji nie używa się niebezpiecznych metali i gazów
- wysoki wskaźnik oddawania barw [CRI] - nawet do CRI>97
- wytrzymałość na uszkodzenia
Oczywiście, jak w przypadku wszystkich innych produktów, występują takie, których jakość jest lepsza lub gorsza. Mówiąc o jakości źródła światła warto wziąć pod uwagę kilka parametrów.
Wydajność źródła światła [lm/W]. Żeby było jasne, w przypadku źródeł światła LED moc [W] nie odzwierciedla ilości emitowanego przez nie światła. Moc źródła światła określa jaką moc pobiera. Parametr mocy źródła światła jest ściśle związany z innym parametrem a mianowicie strumieniem światła [lm]. I to właśnie on wskazuje nam na to jak dużą ilość światła uzyskamy z wybranego źródła.
Decydując się na oprawę oświetleniową ze zintegrowanym źródłem światła, warto zwrócić uwagę jeszcze na jeden szczegół. Mianowicie często w kartach katalogowych produktów oświetleniowych znajdziesz dwie wartości:
ilość światła emitowana ze źródła oraz ilość światła emitowana z oprawy. Czym te dwie wartości się różnią? Tym, że na ilość emitowanego światła z oprawy wpływa jej obudowa. Jeśli źródło światła będzie mocno cofnięte względem powierzchni oprawy lub źródło światła będzie znajdowało się w otoczeniu ciemnych kolorów: czarny, antracytowy pewna część światła ze źródła zostanie pochłonięta właśnie przez te czynniki.
Weryfikując wydajność źródła światła warto zwrócić uwagę na to jaka ilość światła emitowana jest z 1W.
Żarówka LED to zwykle 70-90lm/W. Zintegrowane źródła światła potrafią osiągać wartości do 300lm/W. Myślę, że jest to główny argument przemawiający za zintegrowanymi źródłami światła.
A skoro jesteśmy już przy tym dylemacie, chciałabym rozprawić się z mitem, który wraca raz po raz. „Oprawa ze zintegrowanym źródłem LED kiedy się uszkodzi źródło światła jest do wyrzucenia”, „Oprawy ze zintegrowanym LEDem to jednorazówki”. Musimy raz jeszcze wrócić do podziału na lepsze jakościowo i gorsze jakościowo produkty. Oczywiście jeśli zakupimy oprawę niewiadomego pochodzenia albo importowanego z Chin, pewnie w momencie uszkodzenia będziemy zmuszeni wymienić całą oprawę. Wynika to często z jednego czynnika - importerzy nie posiadają działów technicznych i fabryk na miejscu w Polsce. W związku z czym takiego produktu nie mają możliwości naprawić.
Jeśli jednak zastanowisz się przed zakupem chwilę dłużej, pomyślisz o możliwych konsekwencjach szukania oszczędności właśnie w przypadku oświetlenia, dojdziesz do wniosku, że warto zainwestować więcej żeby przez kolejne kilka lub kilkanaście lat mieć spokojną głowę o oświetlenie.
Jak zaplanować oświetlenie? Rozsądnie. Myślę, że to słowo odzwierciedla naprawdę istotę projektowania oświetlenia. Rozsądek powinien wskazywać nam na to, że światła używamy tam gdzie jest ono naprawdę podczas wykonywania konkretnej czynności, niezbędne. Mało tego , jego natężenie powinno być minimalne acz wystarczające. Co to znaczy?
Czy czytanie książki musi się odbywać przy lampie z natężeniem źródła światła zbliżonym do żyrandola z 4 żarówkami 60w? Nie.
Czy przygotowywanie obiadu w kuchni przy blacie roboczym wymaga rozświetlania całego pomieszczenia 6 oprawami z 50w żarówkami? Nie.
W takich sytuacjach wystarczą nam stricte robocze, funkcjonalne źródła światła pozwalające nam wykonywać wyżej wymienione czynności. Czyli np w tym przypadku kierunkowy kinkiet o natężeniu do 130-250lm i źródło światła LED pod szafkowego o natężeniu 500lm/m. Planując oświetlenie w sposób energooszczędny warto też zwrócić uwagę na ilość obwodów w pomieszczeniach. Zwykle światła projektuje się warstwowo: oświetlenie główne, oświetlenie robocze i oświetlenie dekoracyjne. Każde z nich pełni inną funkcję i będzie wykorzystywane w przypadku innych czynności.
Sterowanie oświetleniem również jest fantastycznym rozwiązaniem w kontekście oszczędności. Jeśli zależy Ci na oświetleniu głównym rozświetlającym całe pomieszczenie w przypadku jakiejś uroczystości w Twoim domu lub spotkania albo stół w jadalni służy nie tylko do spożywania posiłków ale również np do pracy lub odrabiania lekcji, zastosuj źródło światła z możliwością ściemniania. Wtedy kiedy będzie ono pełniło funkcję wymagającą mniejszej wartości oświetlenia, wykorzystaj to. Każdy lumen mniej, to każdy Wat mniej. A każdy Wat mniej to zawsze oszczędność.
Wcześniej wspomniałam o tym, że żarówki LED i zintegrowane źródła LED mają wiele wspólnego. I to jest fakt, jednak wiele je również różni. O ile w przypadku obydwu wykorzystywane są diody LED o tyle to nie one stanowią największy ich mankament. Najczęstszym winowajcą nie działających źródeł światła LED są zasilacze, transformatory. To one zmieniają napięcie ze zwykle 12-24V na 230V. I to one najczęściej ulegają uszkodzeniu.
Zintegrowane źródła światła LED wyposażane są w zewnętrzny zasilacz, zwykle znajdujący się w obudowie oprawy oświetleniowej. W żaróce LED zasilacz ten jest schowany w bańce i niemożliwym jest jego wymiana. Stąd też wykorzystując zintegrowane źródła światła możemy korzystać z niego długimi latami ponieważ mamy możliwość wymiany zasilacza. W przypadku żarówki LED tą niedziałającą musimy wyrzucić i zakupić nową.
Szacuje się, że w 2021 roku w Polsce produkcja elektro-śmieci wzrosła do poziomu 560 tys. ton. Oczywiście, źródła światła nie stanowią największego problemu ale zdecydowanie się do niego przyczyniają. Każda kolejna żarówka to kolejny elektro-śmieć. I o ile zostanie on po zużyciu dostarczony do odpowiedniego miejsca, w którym zostanie w sposób w miarę bezpieczny przetworzony, nie będzie on zagrożeniem. Natomiast w dalszym ciągu wiedzę na temat elektro-śmieci posiada niewiele ponad 40% mieszkańców.
Drugim ważnym czynnikiem ekologicznym w przypadku oświetlenia jest ilość produkowanych opraw. Do produkcji każdej z nich wykorzystywany jest pewien zasób surowców, o który zubożamy naszą planetę. Ilość niskiej jakości produktów, produkowanych na masową skalę, zalewa rynek oświetlenia. Są to właśnie takie „jednorazowe” oprawy oświetleniowe, które po zakończeniu swojej żywotności znów stanowią elektro-śmieć i przyczyniają się do zwiększenia problemu. Jeśli jednak pomyślisz o tym w perspektywie długofalowej, że dobrej jakości oprawa oświetleniowa posłuży Ci kilka, kilkanaście lat a w tym czasie nie wygenerujesz dodatkowych elektro-śmieci w postaci kolejnej żarówki czy oprawy, myślę, że warto.
Światło naturalne
Jedną z najlepszych rad jakie kiedykolwiek usłyszałam odnośnie oszczędzania energii w oświetleniu - korzystaj ze światła słonecznego! Rada wydaje się być banalna ale nie da się nie zauważyć, że często korzystamy ze światła sztucznego w momencie kiedy na zewnątrz jest światło naturalne. Dlaczego? Niewłaściwe rozmieszczenie miejsc pracy, brak dostępu do światła słonecznego ze względu na architekturę, ciemne kolory we wnętrzach. Wszystko to wpływa na to, że odnosimy wrażenie, że przebywamy w ciemnym pomieszczeniu a to powoduje w Nas potrzebę wykorzystania światła sztucznego.
Zapewnijmy sobie więc możliwość korzystania ze światła dziennego. Przez wiele miesięcy w roku od wczesnych godzin porannych do późnych popołudniowych mamy światło za darmo.
Sterowanie, czujniki
Stworzenie w domu czy w biurze możliwości sterowania oświetleniem wydaje się być sporą Inwestycją. Ale ta Inwestycja się zwróci. Jeśli będziesz dostosowywać ilość światła sztucznego do aktualnie panujących warunków na zewnątrz zyskasz na tym sporą oszczędność. Zastosowanie w pomieszczeniach takich jak garaż, toalety, korytarze czy pomieszczenia gospodarcze czujników ruchu zapewni Ci pewność tego, że w momencie kiedy nikogo w danym pomieszczeniu nie ma, światło nie świeci się po nic. Zapominalscy użytkownicy naprawdę podnieść wydatki na energię elektryczną.
Rozsądne planowanie i korzystanie
Zaplanuj światło w taki sposób aby wykorzystywać je w takim natężeniu jakie jest Ci niezbędne. Nie rozświetlaj całych pomieszczeń jeśli sytuacja tego nie wymaga. Wykorzystaj oświetlenie dekoracyjne lub aktualnie tak popularne oświetlenie akumulatorowe do doświetlenia przestrzeni.
Dobrej jakości źródła światła
Inwestycja w dobrej jakości, długo żywotne źródła światła sprawi, że zarówno Twoje rachunki za prąd będą niższe ale również nakłady na utrzymanie oświetlenia będą niższe. Kupując oprawę na wymienne źródło światła często kierujesz się myślą o tym, że na daną chwilę koszt oprawy ze zintegrowanym źródłem światła jest droższe o 20-30%. Myślę, że na przestrzeni 5-10 lat kwotę tą wydasz na wymianę źródeł światła a przy tym stracisz czas przez konieczność zakupu i wymiany źródła światła.